Cúng tạ đất là Lễ cúng quan trọng mỗi khi làm việc liên quan đến Long Mạch như: đào ao, đào giếng, đào huyệt….
1. Cúng tạ đất là gì?
Cúng tạ đất hay còn gọi là lễ tạ thần linh Thổ địa nơi mình đang ở và sinh sống. Mục đích của việc cúng này là nhằm tạ ơn những vị thần linh trong năm vừa qua đã giữ gìn, trong sóc và cai quản đất đai nơi mình sống. Thường các gia đình sẽ làm lễ cúng thật trọng thể với hy vọng bước qua năm mới các vị thần linh lại phù hộ trì để gia đạo êm ấm, hòa thuận. Ngoài ra, một mục đích khác của nghi lễ này cũng nhằm để nhớ về công ơn ông bà tổ tiên đã phù hộ cho gia đình suốt năm qua và cầu mong rằng sang năm mới luôn đi theo phù hộ cho gia đình. Đầu năm lại có nghi lễ cúng đất để khai mở năm mới và cuối năm thì có lễ tạ đất nhằm bày tỏ lòng tri ân, tôn kính, tạ ơn các vị thần linh. Theo quan niệm tâm linh của cha ông Việt Nam từ xưa thì mỗi mảnh đất nơi chúng ta đang làm ăn, cư trú đều sẽ có một vị thần trông nom, quản lý, bảo vệ đất và người đó là thần Thổ Công. Mỗi khi làm bất kỳ một công việc nào có ảnh hưởng đến đất đai thì chủ đất sẽ tiến hành làm lễ cúng Tổ tiên (thường là cúng thần đất hay cúng đất đai hoặc cúng Táo Quân, Thổ Địa) cho quy trình xây dựng và công việc làm ăn trên đó đất sau này được thuận tiện hơn nữa. Ngoài ra còn vào những ngày đẹp cuối năm, đầu tháng như mùng 1, ngày rằm, giỗ chạp, lễ, Tết, các gia đình, các chủ đất cũng đều đặn cần phải làm lễ tạ Thổ Công. Lễ cúng tạ đất trong dịp cuối năm và đầu năm mới tại các gia đình thường là để thông báo với Thổ Công những công việc mà gia chủ đã làm được trong năm cũ, cùng lúc ấy cầu mong cho thần linh phù hộ để gia đình có được nhiều thể trạng, làm ăn thịnh vượng, gặt hái nhiều thành công trong năm mới.
2. Ý nghĩa cúng tạ đất trong tín ngưỡng người Việt
Thổ Công là vị thần quan trọng nhất trong gia đình, đó là lý do khi sắp xếp bát hương khi đứng ở ngoài nhìn vào thì: Bát hương thờ Thổ Công ở giữa, bên trái là bát hương bà Cô Tổ, bên phải là bát hương Gia tiên. Khi cúng lễ, đều đặn phải khấn thần Thổ Công trước để xin phép cho tổ tiên về. Trong nhà mỗi khi làm việc có đụng chạm đến đất đai như xây cất, đào ao, đào giếng, mở vườn, mở ruộng, đào huyệt đều đặn phải cúng xin vị thần Thổ Công (còn gọi là thần Thổ Địa, Thổ thần) – vị thần cai quản vùng đất đang ở. Nhiều chuyên gia tâm linh cho rằng, lễ tạ Thổ Công là lòng thành của gia chủ, không bắt buộc nên sau này nhiều người bận không có thời gian làm nên đã nhập lễ tạ thần vào lễ tạ Táo nên buổi lễ tạ ơn thần linh nhiều người không còn nhớ. Xưa các cụ làm lễ tạ Thần linh trước, rồi mới làm lễ tạ Táo – là 2 nghi thức khác nhau.
